Cổng tam quan
Cổng tam quan
Quá trình hình thành kiến trúc cổng tam quan đình chùa Việt.
Tại Việt Nam, đạo Phật du nhập rất sớm, những sử liệu ghi chép về kiến trúc chùa Phật còn không nhiều, những mảnh vụn của kiến trúc Lý Trần trong các di tích (khảo cổ) đến nay chưa đủ tư liệu để mường tượng nên bộ mặt của kiến trúc bản địa. Sự dung hợp các nguồn văn hóa ngoại lai còn hiện rõ trong các kết cấu chạm trổ, trong mô típ trang trí hoa văn trên các loại hình văn hóa vật thể. Trong sự nối tiếp về tôn giáo, thời đại cho thấy kiểu thức kiến trúc hai triều đại Lý và Trần có sự sai biệt không đáng kể. Tuy nhiên chúng tôi vẫn dựa trên niên đại của bi chí ghi chép, mô tả về từng thời đại để làm rõ loại hình kiến trúc cổng tam quan trong giai đoạn hưng thịnh của văn hóa Đại Việt nói chung và đạo Phật nói riêng.
Dựa trên hệ thống bi chí Hán Nôm cũng như ghi chép của các sử gia trong Đại Việt sử kí toàn thư, Thiền uyển tập anh v.v… đã nói lên được bộ mặt Phật giáo Lý Trần, trong đó việc xây dựng chùa chiền được ghi chép. Giai đoạn Lý Trần kiến trúc chùa ,đình đã có sự phát triển rất lớn, lầu chuông gác trống, hành lang giải vũ được xây dựng với quy mô hoành tráng và lộng lẫy. Sự mô tả được các thư tịch Hán Nôm ghi lại rất rõ. Nếu không phải sự khoa trương của văn chương thì mô tả đó có thể nói là thực hữu trong tổng thể văn hóa kiến trúc Phật giáo Lý Trần, trong cái nôi phát triển của sự dung hòa Tam giáo. Trong tổng thể kiến trúc chùa Phật Lý Trần, Tam quan đã xuất hiện như một cá thể không thể thiếu. Bia Cổ đá Việt thôn Diên Phúc tự bi minh ghi chép năm Đại Khánh 4 (1113) đã mô tả: 三關之內面偶立護法善神“Tam quan chi nội diện, ngẫu lập hộ pháp thiện thần” (phía trong Tam quan bày đặt tượng thiện thần), đấy là bên trong Tam quan của chùa, bên ngoài Tam quan chùa cũng được văn bia mô tả: 三關之外疏雙池而種夏蓮“Tam quan chi ngoại, sơ song trì nhi chủng hạ liên” (bên ngoài Tam quan, tiếp với hai cái ao để trồng sen mùa hè). Lại như bia Thiệu Long tự bi dựng năm Kiến Trung 1 (1226) đầu thời Trần, đã giới thiệu ở trên, viết về việc xây cổng tam quan, cuối bia, bài minh lại cho biết chùa dựng cổng tam quan rộng rãi: 三關閱閬 “Tam quan duyệt lãng” (Tam quan rộng mở).
Thông qua ví dụ trên chúng ta có thể thấy thời Lý Trần các chùa Việt đã có cổng tam quan và quy mô chùa viện rộng mở về không gian, hài hòa trong sự tương tác về kiến trúc và Triết học.
Thời Lê Mạc về sau thì hệ thống bia ghi việc dựng chùa, trùng tu lầu chuông gác trống rất cụ thể. Bia Hưng Phúc tự bi kí ở xã Xuân Cầu huyện Văn Giang (Bắc Ninh) nay là huyện Mỹ Văn (Hưng Yên) có niên đại Mạc Diên Thành năm 6 (1583) ghi như sau: 文江之新橋有大名藍曰興福寺寺之三關有娘“Văn Giang chi Tân Kiều hữu đại danh lam viết Hưng Phúc tự, tự chi Tam quan hữu Nương” (làng Tân Kiều huyện Văn Giang có ngôi đại danh lam là chùa Hưng Phúc, cửa Tam quan chùa là xứ Nương). Bia thời Mạc Đoan Thái năm 2 (1587), ghi chép việc trùng tu lại Tam quan chùa Phúc Khánh, như sau: 又立鐵燈之座修三關之門“Hựu lập thiết đăng chi tòa, tu tam quan chi môn” (lại lập tào thiết đăng, tu sửa cửa Tam quan) v.v… Có thể nói thời Mạc tiếp giáp theo thời Lí, Trần, Lê tiếp nối theo phong cách kiến trúc, như một chuẩn mực trong nhà chùa, để dựng nên những ngôi chùa có hành lang giải vũ, tam quan được các giai đoạn về sau kế thừa.
Sự nối tiếp trong các giai đoạn sau tiếp tục được hệ thống bia đá ghi chép rất rõ. Bia đá kí hiệu 936 (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) ở Đại Mỗ huyện Từ Liêm dựng năm Vĩnh Thịnh 2 (1777) nhà Lê: 上殿行廊煥開慧日三關鍾閣鼎峙慈雲“Thượng điện hành lang hoán khai tuệ nhật, Tam quan chung các đỉnh trĩ từ vân” (Thượng điện hành lang rực rỡ mở ra mặt trời trí tuệ, Tam quan gác chuông lồng lộng mây lành) v.v… Bia chùa Hàm Long (Hà Nội) dựng năm Vĩnh Thịnh 10 (1785) triều Lê cũng ghi rất rõ việc dựng chùa cũng như xây dựng Tam quan v.v…
Hệ thống thư tịch Hán Nôm từ thời Nguyễn về sau rất nhiều và những sách vở, bi chí ghi chép về trùng tu chùa chiền, dựng xây cổng tam quan… Đồng thời cho thấy các chùa Việt còn lại tới ngày nay chủ yếu được trùng tu hoặc xây dựng từ thời Nguyễn. BiaTrường Khánh tự bi ở Hà Nội trong đợt dựng xây năm Tự Đức 23 (1860) đã dựng :正殿三關前堂五間“chính điện Tam quan, tiền đường ngũ gian” (trước điện là Tam môn, tiền đường năm gian); Lại như bia chùa Một Cột (Hà Nội) ghi chép về lần trùng tu năm Thiệu Trị thứ 7 (1847): 左右行廊三關鍾閣四周內外一律莊嚴“Tả hữu hành lang tam quan chung các tứ chu, nội ngoại nhất luật trang nghiêm” (Tả hữu hành lang, tam quan, các (gác) chuông vây quanh, trong ngoài đều rất mực trang nghiêm)….
Như vậy, trong tổng thể kiến trúc các giai đoạn phát triển cổng tam quan chùa Việt đều có sự thống nhất. Về cơ bản kết cấu cũng như lịch trình phát triển cổng tam quan đã dung hợp mẫu hình kiến trúc cửa chùa Trung Quốc ở mức độ nhất định, tuy nhiên phong cách Việt Nam được phát huy triệt để thế mạnh mang tính bản địa và bảo lưu phong cách riêng thống nhất theo thời gian.
Mẫu cổng tam quan chùa, đình
Cổng tam quan mở ra hướng vào chùa, mở ra con đường tiếp nhận đến với Phật giáo.Mẫu cổng tam quan đá đình chùa tùy thuộc vào vị thế địa lí, kinh tế vùng miền, ngôi chùa có sự ảnh hưởng tới văn hóa cộng đồng như thế nào thì xây dựng chùa chiền nói chung và Tam quan nói riêng có những mức độ quy mô khác nhau.
Quá trình hình thành kiến trúc cổng tam quan chùa, đình Việt Nam cho thấy sự thích ứng trong từng điều kiện nhất định với kiểu thức cổng tam quan. Trong từng điều kiện kinh tế xã hội nhất định và từng thời đại, cổng tam quan chùa, đình Việt đã hình thành. Trước tiên là cổng tam quan gỗ, từ kiểu thức đơn giản nhất là cái cổng để đi lại cho thuận tiện, khoanh vùng cho ngôi chùa, dần dần chuẩn hóa theo kiểu thức cung đình được xây dựng đá hoặc gạch ngày nay cổng tam quan được làm từ đá xanh đen tự nhiên có nhiều mẫu Cổng Tam Quan Đá đẹp với cấu kiện kiến trúc, chồng giường, diêm tầng lớp mái… Theo phong cách kiến trúc các Tam quan cổ còn lại tới ngày nay trong các chùa Việt là các Tam quan gỗ, kiểu thức như Tam quan chùa Kim Liên, chùa Chân Tiên – Hà Nội.
Cổng tam quan đá bao giờ cũng trước chùa, theo một trục thẳng vào chính điện, cho nên nhiều chùa không mở cửa Cổng Tam Quan đá mà có cửa riêng, khi đó cổng tam quan chỉ là cửa tượng trưng và những dịp lễ hội, tế tự mới mở ra. Nhưng cũng không ít trường hợp Tam quan chỉ là cửa cho hợp thức về bố cục kết cấu kiến trúc Phật giáo. Nhiều chùa, do diện tích bị thu hẹp, đường đi không thuận tiện theo hướng Tam quan, theo hướng chính mặt tiền của chùa, cho nên cửa vào chùa lại theo một đường thích hợp và thuận tiện cho giao thông. Lại nhiều chùa không có Tam quan như chùa Thầy, hoặc Tam quan ngoài Tam quan trong, hay kiểu dáng Tam quan riêng với lầu chuông như chùa Bút Tháp v.v… cho thấy sự đa dạng trong tổng thể quy mô kiến trúc ngôi chùa mà Tam quan là thành phần có hoặc không.
Thông thường trên chính giữa cổng Tam quan là biển ngạch. Biển ngạch này thường ghi tên chữ ngôi chùa, như: Kim Liên tự, Thiên Thai tự, Báo Quốc tự, Trấn Quốc tự,… Đồng thời hai bên có câu đối, tạo nên sự trang nghiêm cổ kính và hàm ý văn hóa Phật giáo hướng thiện cho người bước vào Tam quan.
Ngoài ra một số cổng chùa tam quan còn được đắp tượng thần Hộ pháp uy nghi ngoài cửa, để ngăn cản tà quái, xâm nhập không tốt tới chốn thanh tịnh thiền môn. Hai vị Hộ pháp này được phát sinh trong quá trình Hán hóa, bởi họ được tạo nên trên cơ sở truyền thuyết dân gian cũng như thần quái trong tiểu thuyết Phong thần diễn nghĩa được viết dưới triều Nguyên Minh (Trung Quốc). Hai vị thần đó đều là tướng của vua Trụ nhà Thương, đánh chống lại vua Vũ Vương nhà Chu, sau đều thất bại. Vị thứ nhất là Trịnh Luân, đắc đạo tiên mà có pháp thuật, thở từ mũi ra hai luồng khí sáng hớp hồn người khác cho nên thường được gọi là Hanh tướng. Vị thứ hai là Cáp tướng, tên gọi là Trần Kì bởi vì có pháp thuật chứa không khí trong bụng, khi thở ra khí màu vàng làm cho người nhìn thấy hồn phách xiêu tán.
Như vậy, Tam quan chùa Việt Nam kiểu thức phong phú. Ngày nay chúng ta đi nhiều chùa, bước vào cổng tam quan, sẽ cảm nhận sự tương hợp giữa các cổng chùa với nhau, như một chỉnh thể về phong cách.
Kích thước cổng tam quan chùa dựa trên quy mộ và diện tích ngôi chùa và được tính toán theo bản vẽ mẫu cổng tam quan để tạo nên một không gian linh thiêng và huyền bí của ngôi chùa.
Nhìn chung qua quá trình phát triển từ cổng tam quan gỗ đến cổng tam quan được xây dựng bằng gạch đến cổng tam quan đá thì những cảm nhận ban đầu về cổng tam quan trong tổng thể kiến trúc ngôi chùa phần nào gợi mở cách lí giải và định hướng nghiên cứu về kiến trúc Phật giáo Việt Nam. Ngôi chùa Việt Nam ngày nay vẫn tồn tại Tam quan như một minh chứng cho sự phát triển của lịch sử tất yếu và nội hàm triết thuyết Phật giáo. Điều này cơ bản đúng trên bình diện nghiên cứu quá trình phát triển của cổng tam quan cũng như sự tương thích về kiến trúc và môi trường địa lí văn hóa tạo cơ sở cho sự phát triển của tôn giáo mà con đường cứu cánh vẫn là hướng con người vượt qua cái bất thiện để đến với cái lương thiện, cái tốt đẹp hơn.
Quý khách hàng có thể tham khảo: mẫu cổng tam quan đá đẹp nhất hiện nay
Cơ sở đá mỹ nghệ ninh vân chúng tôi chuyên thi công lắp đặt :Khu lăng mộ đá, lăng mộ đá đẹp, mộ đá đẹp, cuốn thư đá đẹp, cổng tam quan đá….Trên toàn quốc, với nhiều mẫu sản phẩm đá mỹ nghệ đẹp,kích thước hợp phong thủy lỗ ban, với giá thành tốt nhất, chất lượng sản phẩm luôn đặt lên hàng đầu của cơ sở chúng tôi.
Qúy khách hàng liên hệ với chúng tôi để được tư vấn tốt nhất về sản phẩm theo địa chỉ :
Công ty đá mỹ nghệ ninh vân
Địa chỉ : Ninh Vân – Hoa Lư – Ninh Bình
Điện Thoại : 0916.958.095
Website : langmodep.net
